Η κατάργηση της δημοκρατίας στην εποχή των Τριάκοντα και οι αντιδημοκρατικές τους ενέργειες σε σύγκριση με το σήμερα

Η κατάργηση της δημοκρατίας στην εποχή των Τριάκοντα και οι αντιδημοκρατικές τους ενέργειες σε σύγκριση με το σήμερα

Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα κατά το οποίο η εξουσία πηγάζει και ασκείται από τον λαό και εξυπηρετεί τα συμφέροντα του. Η κατάργηση της δημοκρατίας αποτελεί ήδη από τα αρχαία χρόνια ένα συχνό φαινόμενο που εμφανίζεται ακόμα και σήμερα. Από την αρχαία ιστορία αντλούμε αρκετά παραδείγματα ενός σωστού δημοκρατικού πολιτεύματος, όπως η αθηναϊκή δημοκρατία, αλλά και πολλά παραδείγματα καταπάτησής της που οδήγησαν σε ολιγαρχία, όπως το καθεστώς των Τριάκοντα τυράννων.

Μετά την κατάργηση της αθηναϊκής δημοκρατίας μέχρι και το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου, είχαν την εξουσία οι Τριάκοντα τύραννοι, οι οποίοι συγκροτούσαν μια ολιγαρχική κυβέρνηση τριάντα ατόμων. Το καθεστώς τους είχε διάρκεια περίπου ενός έτους, το 404 π.Χ. Το ολιγαρχικό πολίτευμα των Τριάκοντα το επέβαλε στους Αθηναίους ο Σπαρτιάτης στρατηγός Λύσανδρος μετά την ήττα της Αθήνας και την παράδοση της στο τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου που διεξαγόταν μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης. Ο Λύσανδρος και οι ολιγαρχικοί χρησιμοποίησαν διάφορους τρόπους βίας ώστε να πετύχουν τον εκφοβισμό των πολιτών και να εκμηδενίσουν την αντίστασή τους έτσι ώστε να παγιωθεί το ολιγαρχικό καθεστώς. Ενώ είχε συμφωνηθεί μεταξύ των ολιγαρχικών και της Εκκλησίας του Δήμου ότι οι Αθηναίοι θα διατηρούσαν το πατροπαράδοτο πολίτευμα της δημοκρατίας αυτό δεν έγινε καθώς επικράτησαν οι Τύραννοι.

Υπάρχουν πολλά στοιχεία που αποδεικνύουν την αυθαιρεσία του τυραννικού καθεστώτος των Τριάκοντα. Αρχικά, ενώ είχαν υποσχεθεί να συντάξουν ένα σύνταγμα που θα ρύθμιζε τον πολιτικό βίο τον Αθηναίων, συνεχώς ανέβαλλαν την συγγραφή του. Αυτό έγινε με σκοπό να έχουν την ελευθερία να κυβερνούν αυθαίρετα και να κερδίσουν χρόνο μέχρι να ισχυροποιηθούν στην εξουσία. Ακόμα, διόρισαν έμπιστά τους άτομα σε διάφορες σημαντικές θέσεις στην εξουσία ώστε να ελέγχουν την πολιτική ζωή της Αθήνας. Επιπλέον, ζήτησαν από τον Λύσανδρο να τους παραχωρηθεί φρουρά, την οποία θα συντηρούσαν οι ίδιοι με σκοπό να συλλαμβάνουν και να καταδικάζουν τους συκοφάντες, ώστε να αποκτήσουν τη συμπάθεια του λαού και να προβάλλουν την σκληρότητα τους απέναντι στην αδικία. Επιπρόσθετα, προσέφεραν ειδική περιποίηση στον Καλλίβιο, με σκοπό αυτός να εγκρίνει τις συλλήψεις αθώων πολιτών που θεωρούνταν απειλή για το τυραννικό καθεστώς τους. Στη συνέχεια, αφού είχαν την έγκριση του Καλλίβιου, προχώρησαν σε παρανομίες, όπως την εκκαθάριση από αντιδραστικούς πολίτες και γενικότερα τη δικτατορική κυβέρνηση. Η αυθαιρεσία τους επίσης φαίνεται από την άδικη δίκη και εκτέλεση του Θηραμένη, κατά την οποία ο Κριτίας παραβίασε το νόμο και εξέδωσε ο ίδιος την απόφαση της εκτέλεσης του και όχι το αρμόδιο δικαστήριο. Τέλος, λειτούργησαν με πράξεις αντιδημοκρατικές, ανήθικες και ακραίες, όπως η απαγόρευση της εισόδου στην πόλη όσων δεν ήταν στον κατάλογο των “τρισχιλίων”, η δήμευση των περιουσιών τους, η εκτέλεση πολλών πολιτικών αντιπάλων και ο εξαναγκασμός πολλών αθηναίων πολιτών σε αυτοεξορία στον Πειραιά, στα Μέγαρα και στη Θήβα.

Το ολιγαρχικό καθεστώς των Τριάκοντα παρέμεινε στην εξουσία για 8 περίπου μήνες και ο λόγος ήταν ότι τα τυραννικά καθεστώτα δεν έχουν ηθικά ερείσματα, προβαίνουν σε ιδιοτελείς πράξεις, τρομοκρατούν τους πολιτικούς αντιπάλους και τους πολίτες χρησιμοποιώντας βία και έρχονται σε αντίθεση με τη κοινή γνώμη.

Παρόμοια “τυραννικά καθεστώτα” με αυτό των Τριάκοντα συναντάμε και στη σημερινή εποχή καθώς οι περισσότεροι πολιτικοί του σήμερα λειτουργούν αυθαίρετα με αντίστοιχες ενέργειες. Αρχικά, οι πολιτικοί σήμερα πείθουν τους ψηφοφόρους τους να τους εκλέξουν με τις υποσχέσεις τους προς αυτούς που τελικά μένουν ανεκπλήρωτες. Οι πολίτες πιστεύουν ότι οι πολιτικοί θα εφαρμόσουν τις προτιμήσεις αυτών που τους έχουν εκλέξει, κάτι που όμως τις περισσότερες φορές δεν γίνεται. Επιπλέον, οι αποφάσεις και οι ενέργειες των πολιτικών βασίζονται στις δικιές τους προτεραιότητες και συμφέροντα βάζοντας σε δεύτερη μοίρα το συμφέρον της κοινωνίας. Με σκοπό να εξυπηρετήσουν τους ψηφοφόρους τους διορίζουν σε υψηλές θέσεις έμπιστά τους άτομα χωρίς αντικειμενικά κριτήρια ώστε να ικανοποιήσουν τα αιτήματά τους. Ένας συχνός τρόπος δράσης των σημερινών πολιτικών είναι ότι στα πρόωρα στάδια της διακυβέρνησης τους ακολουθούν μία συγκεκριμένη πολιτική που ωφελεί την πλειοψηφία των πολιτών, ώστε να κερδίσουν την εύνοια τους αλλά στην συνέχεια εκφυλίζονται και λειτουργούν αυθαίρετα βάζοντας σε προτεραιότητα τα δικά τους οφέλη. Τέλος, άτομα που κατέχουν κατώτερες θέσεις στη διοίκηση τείνουν να καλοπιάνουν πολιτικούς σε ανώτερες διοικητικές θέσεις ώστε να κερδίσουν τη συγκατάθεσή τους για τη κάλυψη διαφόρων αναγκών τους.

Παρ'όλ΄αυτά, τα τελευταία πενήντα χρόνια, ήταν ή και ακόμα είναι στην εξουσία δικτατορικά καθεστώτα που επιβάλλονται με βίαιο τρόπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα δικτάτορα ήταν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ο οποίος ανήλθε στην εξουσία του ελληνικού κράτους με την επικράτηση του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967. Κατά τη διάρκεια της επταετούς χούντας ο Γ. Παπαδόπουλος αναμείχθηκε σε μεγάλα σκάνδαλα που κυριαρχούσαν η ευνοιοκρατία και οι χρηματισμοί. Αντίστοιχα με τους Τριάκοντα, ο Γ. Παπαδόπουλος και οι συνεργάτες του υποσχέθηκαν να προχωρήσουν σε κάποιες μεταρρυθμίσεις που ποτέ δεν πραγματοποίησαν. Προς το τέλος της δικτατορίας επιχειρήθηκαν κάποιες κινήσεις «νομιμοποίησης» του καθεστώτος και του προσχηματικού «εκδημοκρατισμού» έτσι ώστε παρεμποδίσουν τις επαναστατικές εξελίξεις που άρχισαν να αποκτούν μεγάλο εύρος. Η χούντα των συνταγματαρχών παρουσίασε πολλά στοιχεία νεποτισμού, μερικά παραδείγματα είναι η πρόσληψη στενών συγγενικών προσώπων (αδέρφια, ξαδέρφια) σε πολύ υψηλές θέσεις της διοίκησης. Επιπλέον, μπορεί να παρομοιαστεί ο ρόλος των Λακεδαιμονίων την εποχή των Τριάκοντα με τον σημαντικό ρόλο της Αμερικής κατά τη διάρκεια της χούντας καθώς οι Αμερικανοί επιθυμούσαν να επανέλθει στην κυβέρνηση η Δεξιά. Έτσι, οι Η.Π.Α στήριξαν το δικτατορικό καθεστώς θεωρώντας ουσιαστικά «κτήμα» τους την Ελλάδα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της σκληρότητας της χούντας είναι τα γεγονότα του Πολυτεχνείου καθώς πολλοί αθώοι άνθρωποι σκοτώθηκαν. Γενικά εκείνη τη περίοδο κυριάρχησαν οι συνωμοσίες, οι αδικίες, οι προδοσίες και η κατάρρευση ιδανικών. Τέλος, καταργήθηκαν βασικά δημοκρατικά δικαιώματα, εξορίστηκαν, βασανίστηκαν και φυλακίσθηκαν πολλοί αθώοι.

Ένα άλλο παράδειγμα σημαντικού «δικτάτορα», του οποίου η θητεία μάλιστα έληξε πρόσφατα, είναι ο Χόσνι Μουμπάρακ. Ο Χόσνι Μουμπάρακ ήταν πολιτικός της Αιγύπτου και τέταρτος πρόεδρος της χώρας από το 1981 μέχρι το 2011. Αν και κυβερνούσε επί 30 χρόνια την Αίγυπτο και επανεκλεγόταν κάθε χρόνο, συχνές και σοβαρές ενστάσεις γινόταν από πολιτικούς του αντιπάλους αλλά, και άλλους πολίτες για το κατά πόσο τα αποτελέσματα των εκλογών ήταν πραγματικά ή αν προέκυπταν από καλπονοθεία. Γενικά, κυβέρνησε τη χώρα με δικτατορικό τρόπο, χρησιμοποιώντας τη βία ως μέσο εκφοβισμού των πολιτών, παρόμοια με την τακτική των Τριάκοντα. Έχει κατηγορηθεί για διώξεις των πολιτικών του αντιπάλων και για βίαιη καταστολή της αντιπολίτευσης. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτέλεσε η σύλληψη και η καταδίκη του Αϊμάν Νουρ σε πενταετή καταναγκαστικά έργα το 2005. Ακόμα, φαίνεται πως οι Αιγύπτιοι φοβόνταν να εκφράσουν ελεύθερα την γνώμη τους και να δηλώσουν αντίθεση στο καθεστώς του Μουμπάρακ. Τα αιγυπτιακά ΜΜΕ κατατάσσονταν το 2006 στην 133η θέση σε 168 χώρες, στον τομέα της ελευθερίας του Τύπου δηλαδή γίνεται κατανοητό ότι δεν είχαν ελευθερία λόγου καθώς φοβόταν τις επιπτώσεις. Τέλος οι επικριτές του Μουμπάρακ τον έχουν κατηγορήσει για ευνοιοκρατία και νεποτισμό... όπως και στην διακυβέρνηση των Τριάκοντα.

Ο Μουαμάρ αλ Καντάφι ήταν Λίβυος στρατιωτικός, επαναστάτης και πραξικοπηματίας, ο οποίος έγινε ηγέτης της Λιβύης το 1969 και κυβέρνησε μέχρι το 2011, μέχρι που πέθανε. Οι Λίβυοι υπέφεραν για πολλά χρόνια από ένα δικτατορικό στρατιωτικό καθεστώς. Έτσι, όπως στην εποχή των Τριάκοντα που οι Αθηναίοι μετά από οχτώ μήνες τυραννίας και φόβου κατάφεραν να εξεγερθούν με την προτροπή του Θρασύβουλου, οι Λίβυοι έκαναν πολλές εξεγέρσεις εναντίον του Καντάφι με στόχο να πετύχουν τη δημοκρατία στη χώρα τους που όμως δεν επέφεραν κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα και πνίχτηκαν στο αίμα. Ο Καντάφι, μεταξύ άλλων αυθαίρετων ενεργειών του, εκμεταλλευόταν τον ογκώδη πλούτο πετρελαίου της Λιβύης προς δικό του όφελος, με αποτέλεσμα ο λαός να το στερείται, κάτι που οδήγησε στην αντίδραση τους. Τον Απρίλιο του 1976, φοιτητές από τη Βεγγάζη και την Τρίπολη οργάνωσαν διαδήλωσες ενάντια στο καθεστώς Μουαμάρ Καντάφι. Ως επακόλουθο, ο Καντάφι αντέδρασε με τη βία, στέλνοντας τα κυβερνητικά στρατεύματα στα σχολεία, όπου επιτέθηκαν και συνέλαβαν πολλούς σπουδαστές, από τους οποίους άλλοι πυροβολήθηκαν και αρκετοί σκοτώθηκαν, ενώ άλλοι κρεμάστηκαν δημόσια. Οι εκτελέσεις, μετά από εντολή του καθεστώτος, μεταδόθηκαν στη λιβυκή κρατική τηλεόραση περισσότερο για να εκβιάσει και να εκφοβίσει το λαό ώστε να μη τολμήσει να διαμαρτυρηθεί ξανά. Μερικές ημέρες αργότερα, οι ανώτεροι στρατιωτικοί που εξέφραζαν την αντίθεση τους για τις αυθαίρετες ενέργειες του καθεστώτος κρεμάστηκαν επίσης. Φαίνεται πως, αντίστοιχα και με τους Τριάκοντα, ο Μουαμάρ αλ Καντάφι επιδίωκε να σκοτώσει όσους θεωρούσε απειλή για το καθεστώς του.

Σε μερικά κράτη όπως η Τουρκία επικρατεί μια κατ’ επίφαση δημοκρατία. Αυτό γιατί δεν υπάρχει κανένας σεβασμός στις μειονότητες π.χ. Κούρδοι, Έλληνες, Αρμένιοι κτλ. Δεν υπάρχουν θρησκευτικές ελευθερίες όπως στις σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες. Μέχρι και σήμερα η ανάμιξη του στρατού στη πολιτική ήταν καθοριστικής σημασίας τόσο που καθαιρούσε, με τη βοήθεια της ελεγχόμενης δικαιοσύνης, πρωθυπουργούς. Τελευταία, η χώρα κυβερνάται από μια εξευγενισμένη μορφή θεοκρατικής εξουσίας που προσδιορίζεται σαν ισλαμική δημοκρατία. Τόσο επί στρατοκρατίας όσο και τώρα επί ισλαμικής δημοκρατίας φωνές αντίθετες προς την εξουσία διώκονται, φυλακίζονται και φιμώνονται. Για παράδειγμα πολλοί δημοσιογράφοι στη Τουρκία που εκφράζουν γνώμες αντίθετες με αυτές των πολιτικών έχουν δολοφονηθεί ή δικαστεί και φυλακιστεί με στόχο τον εκφοβισμό των πολιτών.

Συμπερασματικά, οι αυθαίρετες ενέργειες των Τριάκοντα σε ένα μεγάλο βαθμό μπορούν να ταυτιστούν με τις πράξεις σημερινών πολιτικών και δικτατόρων, πράγμα το οποίο αποδεικνύεται από τα παραδείγματα που προαναφέρθηκαν. Η κατάργηση της δημοκρατίας είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο που μπορεί να παρουσιαστεί ανά πάσα στιγμή ακόμα και σε αναπτυγμένες χώρες. Φαίνεται ότι οι ενέργειες των πολιτικών αρχηγών επαναλαμβάνονται από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα καθώς οι άδικες και αντιδημοκρατικές πράξεις τους συνεχίζονται με τον ίδιο τρόπο. Έτσι, φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι πολλές φορές μπορεί να ανατραπεί η δημοκρατία αλλά τελικά οι κοινωνίες πάντα την αναζητούν.

Ζαχαρή Έλλη & Καμεντσίδου Αθανασία