«Το τέλος της μικρής μας πόλης» του Δημήτρη Χατζή

«Το τέλος της μικρής μας πόλης» του Δημήτρη Χατζή

Το Διήγημα: «Μαργαρίτα Περδικάρη»

Στοιχεία για το συγγραφέα: Ο Δημήτρης Χατζής γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1914. Ο Δ. Χατζής πήγε στην Αθήνα,προκειμένου να τελειώσει την Ιόνιο Σχολή, διέκοψε όμως τις σπουδές του λόγω του ξαφνικού θανάτου του πατέρα του το 1930 και επέστρεψε στα Γιάννινα. Έπειτα, γράφτηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας, αλλά αδυνατούσε να ολοκληρώσει τις σπουδές του λόγω της οικονομικής στενότητας που είχε. Επιπλέον, στα μέσα της δεκαετίας του 1930 έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. Το 1936 συνελήφθη από την κυβέρνηση του Μεταξά και μετά από βασανιστήρια εξορίστηκε στη Φολέγανδρο και στη συνέχεια στο Βουκουρέστι, όπου και συνέγραψε πολλά από τα βιβλία του. Την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής αγωνίστηκε υπέρ της απελευθέρωσης της πατρίδας του. Πρωτοεμφανίστηκε στο κοινό του ως συγγραφέας με μια συλλογή από τρία αυτόνομα διηγήματα που κυκλοφόρησε το 1946, με τίτλο: («Φωτιά», «Πόλεμος», «Δρόμος»). Τέλος, το Μάρτιο του 1981 αρρώστησε από καρκίνο των βρόγχων και πέθανε λίγο αργότερα, στις 20 Ιουλίου του 1981 στη Σαρωνίδα. Γνωστά βιβλία του είναι, «Το τέλος της μικρής μας πόλης», «Το διπλό βιβλίο» και «Η Θητεία».

Περίληψη του διηγήματος: Το κείμενο αρχίζει με τον θάνατο της ηρωίδας, Μαργαρίτας Περδικάρη, και στη συνέχεια με μια αναδρομή στο παρελθόν μας περιγράφει την οικογένειά της, καθώς και γενικότερα την καθημερινή της ζωή και τελιώνει περιγράφοντας και αιτιολογώντας τον θάνατό της, από τον οποίο και είχε ξεκινήσει και το συγκεκριμένο διήγημα. Πιο αναλυτικά, αρχικά, μας περιγράφεται η οικογένεια της Μαργαρίτας και δηλώνεται η θεση τους στην κοινωνία της εποχής καθώς και φανερώνεται ο πολυπρόσωπος χαρακτήρας του καθενός. Τονίζεται η καθημερινή τους ζωή, η κακή σχέση μεταξύ τους, αλλά και η υπερβολική αγάπη που έτρεφαν όλοι για το «παιδί τους», τη Μαργαρίτα. Στη συνέχεια, η αφήγηση εστιάζεται στη Μαργαρίτα και φανερώνεται μια πληθώρα στοιχείων για αυτήν. Δηλώνεται πως ήταν γενικά ένας πολύ κλειστός άνθρωπος με πολλές ευαισθησίες. Επιπλέον, γνωστοποιείται πως ήταν εσώκλειστη σε σχολείο και μόνον τα καλοκαίρια πήγαινε σπίτι της. Η πλοκή αποκτά ενδιαφέρον, όταν μπαίνει στο προσκήνιο η οικογένεια κομμουνιστών που ζούσε στο γειτονικό σπίτι των Περδικάρηδων. Η οικογένεια αυτή είχε δύο παιδιά, την Αγγελική και το Νικόλα, ο οποίος συχνά έλειπε καθώς αγωνιζόταν για τα πιστεύω του ιδίου καθώς και της οικογένειάς του. Αν και η οικογένεια της Μαργαρίτας δεν την επέτρεπαν να κάνει παρέα με την Αγγελική, η Μαργαρίτα βρισκόταν κρυφά τα βράδια μαζί της, ως φίλες και τελίκα υιοθέτησε και αυτή την κομμουνιστική αντίληψή της οικογένειας της Αγγελικής, κυρίως λόγω των ερωτικών, αλλά αθώων συναισθημάτων που έτρεφε η ίδια για τον Νικόλα. Μια μέρα όμως ο Νικόλας και η Αγγελική έφυγαν από την γειτονιά προκειμένου να αγωνιστούν εναντίον της γερμανικής κατοχής και άφησαν στη Μαργαρίτα έναν πολύγραφο με τον οποίο τύπωνε τις προκυρήξεις των κομμουνιστών και κάθε βράδυ τους τις παρέδιδε κρυφά. Η οικογένειά της παρ’ολ’αυτά δεν άργησε να ανακαλήψει τον πολύγραφο και τα κείμενα των κομμουνιστών, τα οποία στη συνέχεια παρέδωσαν στη αστυνομία, μη γνωρίζοντας τί ακριβώς ήταν. Χωρίς να το έχουν καταλάβει, είχαν παραδώσει την Μαργαρίτα στα χέρια των Γερμανών. Η Μαργαρίτα συνελήφθη, βασανίστηκε και έπειτα εκτελέστηκε. 

Χαρακτηρισμοί κύριων προσώπων:

 Η οικογένεια γενικά

-ενδιαφέρον για τη κοινωνική τους καταξίωση

-καλό όνομα στην κοινωνία

-σχετικά κουτσομπόληδες 

Μαργαρίτα

εξωτερικά: όμορφη, μακριά μελαχρινά μαλλιά

εσωτερικά:

- δυναμική (καθώς ακόμα και την τελευταία στιγμή της ζωής της δεν το έβαλε κάτω, αντίκρισε την πόλη της από μακριά για πρώτη φορά και με το χέρι ψηλά αναφώνησε «καληνύχτα ντε», έκφραση η οποία την χαρακτήριζε) 

- πιστή στους συναγωνιστές της (δεν μαρτύρησε τους άλλους κομμουνιστές)

- αφανής άνθρωπος- το απαιτούσε και η θέση της γυναίκας την εποχή εκείνη

-μαζεμένη, μοναχική, εσωστρεφής, (ότι σκέφτοταν δεν το μοιράζονταν με άλλους)

-«ακοινώνητη» (δεν είχε πολλές φίλες, ούτε και ήθελε να κάνει παρέες) 

-μελαγχολική (την βλέπουμε συχνά να κλαίει)

-παρασύρεται εύκολα (επηρεάζεται από την Αγγελική και γίνεται κομουνίστρια)

Θείος Περικλής

-αρχηγός της οικογένειας (τυπικό μοτίβο πατριαρχικής οικογένειας της εποχής)

-φιλάργυρος

Θεία Κατερίνα

-φιλάργυρη και τσιγκούνα

-η μόνη γυναικεία φωνή μέσα στο σπίτι 

-κυκλοθυμική και μαχητική (συνέχεια έτοιμη για καυγά μαλώνει συχνά με τους άλλους)

Ξαδέλφη Φωτεινή

-καημένη γεροντοκόρη (όπως χαρακτηρίζεται)

-κανείς δεν την υπολογίζει, ουτε τη θεωρεί ιδιαίτερα συμπαθητική γιατί είχε μείνει στο ράφι (τυπικό μοτίβο γεροντοκόρης)

Θειός Βασίλης

-συνέχεια μεθυσμένος-γεροντοπαλίκαρο, παρόλα αύτα ήταν αρκετά συμπαθής και κανείς δεν νοιαζόταν για το γεγονός ότι δεν είχε παντρευτεί (σύγκρηση με τη γεροντοκόρη της εποχής > ανισότητα > αντιμετωπίζονταν διαφορετικά)

Αντιγόνη (μητέρα Μαργαρίτας) 

-χήρα γυναίκα

-ήσυχος άνθρωπος, ο λογός της δεν μετρούσε (τυπική θέση γυναίκας της εποχής)

Αγγελική

-κομουνίστρια

-παιδική φίλη της Μαργαρίτας

-επηρεάζει την Μαργαρίτα

Νικόλας

-ο μεγάλος αγελφός της Αγγελικής -υπερασπιζόταν και αγωνιζόταν για τα πιστεύω του (τον κομουνισμό)

– αγωνιτσής -η Μαργαρίτα ήταν πολύ ερωτευμένη μαζί του (αυτός ήταν λογικά ο λόγος που έγινε κομμουνίστρια, προκειμένου να έχουν κάτι κοινό και να την συμπαθήσει). 

Μοτίβα:

 Μοτίβο της προίκας

• Μοτίβο της γεροντοκόρης και του γεροντοπαλίκαρου

• Μοτίβο της πατριαρχικής οικογένειας

• Μοτίβο νοικοκυράς

• Μοτίβο νεανικού έρωτα

• Μοτίβο ανεκπλήρωτης αγάπης

• Μοτίβο θανάτου (καθώς η ηρωίδα πεθαίνει στο τέλος του έργου)

• Μοτίβο φιλαργυρίας – δυστυχίας

• Μοτίβο κοινωνικής καταξίωσης

• Μοτίβο υπεράσπισης προσωπικών αντιλήψεων (κομμουνισμός > Νικόλας)

Βιόπουλος Γιώργος